بلاکچین از کجا آغاز شد و به کجا می‌رود؟ تاریخچه جامع بلاکچین

فناوری بلاکچین در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات داغ در دنیای تکنولوژی تبدیل شده است. اگرچه بیشتر ما آن را با بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال می‌شناسیم، اما کاربردهای بلاکچین فراتر از این حوزه رفته و صنایع مختلفی مانند بهداشت، حمل‌ونقل و حتی هنر را دگرگون کرده است. این دفتر کل توزیع‌شده که امنیت، شفافیت و حذف واسطه‌ها را فراهم می‌کند، در حال شکل‌دهی به آینده اقتصاد دیجیتال است. در این مقاله از هامیا ژورنال با تاریخچه بلاکچین، از نخستین ایده‌های آن تا کاربردهای پیشرفته امروزی، آشنا خواهید شد.

فناوری بلاکچین، با سوار شدن بر موج پرشتاب ارزهای رمزنگاری شده (volatile cryptocurrencies)، از سال 2009 تاکنون مسیر پر فراز و نشیبی را پیموده است. اگرچه این فناوری با بیت کوین گره خورده است، ریشه‌های آن بسیار عمیق‌تر بوده و کاربردهای آن فراتر از ارزهای دیجیتال گسترده شده است.
اگرچه بلاکچین در سال 2009 با معرفی بیت‌کوین به عنوان اولین کاربرد عملی خود به جهان معرفی شد، اما ریشه‌های آن به دهه‌های قبل بازمی‌گردد. بسیاری از فناوری‌های بنیادی که امروزه هسته اصلی بلاکچین را تشکیل می‌دهند، مدت‌ها قبل از ظهور بیت‌کوین شکل گرفته بودند.
با این حال، بلاکچین به دلیل ارتباط تنگاتنگ با بیت‌کوین، بیشتر با آن شناخته می‌شود. در سال‌های اولیه پس از ظهور بیت‌کوین، بلاکچین به دلیل ماهیت غیرمتمرکز و همتا به همتا (P2P) خود، شباهت زیادی به غرب وحشی پیدا کرد. این ویژگی‌ها، ضمن فراهم کردن فرصت‌های جدید، چالش‌های امنیتی و نظارتی بسیاری را نیز به همراه داشتند. با این حال، از سال 2016 به بعد، با توسعه پلتفرم‌های سازمانی مبتنی بر بلاکچین، این فناوری وارد مرحله جدیدی شد.
از آن زمان، این فناوری با وجود سرخط‌های گاهی ترسناک ارزهای رمزنگاری در اواخر، از طرف بسیاری از حوزه‌ها مورد توجه قرار گرفته است. دولت‌ها، کسب‌وکارها و سایر سازمان‌ها در حال تحقیق و استقرار فناوری بلاکچین برای رفع نیازهایی هستند که هیچ ربطی به ارز دیجیتال ندارند. در مواجهه با تهدیدات سایبری رو به رشد و مقررات حریم خصوصی داده‌های دولتی، بلاکچین، امنیت، تغییرناپذیری، ردیابی و شفافیت را در سراسر یک شبکه توزیع شده ارائه می‌دهد، و این امر آن را برای موارد استفاده‌ای که با زیرساخت‌های سنتی دشوار است پشتیبانی و محافظت شوند، مناسب می‌کند.

بلاکچین چیست؟

بلاکچین را می‌توان به عنوان یک دفتر ثبت عمومی و توزیع شده تصور کرد که برای ثبت تراکنش‌ها بدون نیاز به واسطه طراحی شده است. این دفتر در یک شبکه همتا به همتا توزیع شده است و هر تراکنش ثبت شده در آن، به صورت دائمی و غیرقابل تغییر، در بلوک‌های داده‌ای ذخیره می‌شود. این بلوک‌ها به هم متصل شده و زنجیره‌ای از سوابق را تشکیل می‌دهند که توسط تمام اعضای شبکه به طور همزمان نگهداری می‌شود.
هر بلاکچین با یک بلوک اولیه آغاز می‌شود که حاوی اولین تراکنش‌ها است و به عنوان مبنای زنجیره عمل می‌کند. به این بلوک، یک کد شناسایی منحصر به فرد به نام هش اختصاص داده می‌شود. سپس، هر بلوک جدید با استفاده از هش بلوک قبلی، یک هش منحصر به فرد برای خود ایجاد می‌کند و به این ترتیب، بلوک‌ها به صورت زنجیره‌ای به هم متصل می‌شوند. این مکانیزم، امنیت و یکپارچگی داده‌ها را در بلاکچین تضمین می‌کند.
برای تأیید اصالت هر بلوک جدید و افزودن آن به زنجیره، بلاکچین از مکانیزمی به نام اجماع استفاده می‌کند. در این فرآیند، اکثر گره‌های شبکه باید بر روی صحت محاسبات و اطلاعات موجود در بلوک جدید به توافق برسند. به عبارت دیگر، اجماع تضمین می‌کند که تمام نسخه‌های دفتر توزیع شده در شبکه، همواره یکسان و به‌روز باشند.
بلاکچین در ابتدا به عنوان زیرساخت فناوری برای ارز دیجیتال بیت‌کوین معرفی شد. هدف اصلی آن، ایجاد سیستمی بود که امکان انجام تراکنش‌های مالی را بدون نیاز به واسطه‌های مرکزی فراهم کند. بلاکچین با حذف واسطه‌ها، هزینه‌های تراکنش را کاهش داده و شفافیت، ردیابی‌پذیری و امنیت را به طور قابل توجهی افزایش داده است. این ویژگی‌ها باعث شده است که بلاکچین به عنوان یک فناوری نوآورانه در صنایع مختلف مورد توجه قرار گیرد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد چیستی خود بیتکوین و کارکرد و کاربردهای آن می‌توانید به مقاله‌ی “بلاکچین ؛ اختراع انقلابی نوع بشر” مراجعه کنید. در ادامه‌ی این مقاله به تاریخچه و بلوک‌های تاریخی تشکیل دهنده‌ی بلاکچین در سیر تاریخ و تحول آن و تاثیر بلاکچین بر حال و آینده‌ی انسان سخن خواهیم گفت.

آجرهای تاریخی تشکیل‌دهنده بلاکچین

اگرچه عمر فناوری بلاکچین به نسبت کوتاه است، اما تأثیرات آن بر دنیای امروز بسیار گسترده و رو به رشد است. این فناوری حاصل تلاش‌های پیوسته و پیشرفت‌های متعدد در طول دهه‌های گذشته بوده است. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین مراحل تکامل بلاکچین اشاره خواهیم کرد:

• پیشگامان حوزه بلاکچین، با ایده‌های نوآورانه خود، مسیر توسعه این فناوری را هموار کردند. محققانی همچون مرکل، چاوم، هابر، دروک، بلک، فینی و دیگران، با ارائه مفاهیم و الگوریتم‌های کلیدی، پایه‌های اولیه بلاکچین را بنا نهادند.
• با انتشار مقاله سفید بیت کوین توسط ساتوشی ناکاموتو، مفهوم ارزهای رمزنگاری و بلاکچین به طور گسترده شناخته شد. پس از آن، اولین تراکنش بیت کوین انجام شد و تبادلات و معاملات مبتنی بر این ارز دیجیتال آغاز شد. با این حال، رشد سریع بیت کوین همراه با چالش‌ها و حواشی بسیاری بود، از جمله نوسانات شدید قیمت، کلاهبرداری‌ها و مقررات دولتی.
• در ادامه مسیر، بلاکچین به تدریج از سایه بیت کوین خارج شد و کاربردهای متنوع‌تری پیدا کرد. پلتفرم اتریوم به عنوان یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های بلاکچینی، با قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند، افق‌های جدیدی را پیش روی این فناوری گشود. اتریوم امکان توسعه طیف گسترده‌ای از برنامه‌های کاربردی غیرمتمرکز را فراهم کرد و بلاکچین را از حوزه ارزهای دیجیتال فراتر برد.
• امروزه، با ظهور فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی (AI)، اینترنت اشیا (IoT) و توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT)، بلاکچین به عنوان یک فناوری کلیدی در صنایع مختلف مورد توجه قرار گرفته است. به عنوان مثال، در حوزه بهداشت و درمان، بلاکچین می‌تواند برای ایجاد یک سیستم امن و شفاف برای مدیریت سوابق پزشکی استفاده شود. همچنین، در صنعت لجستیک، بلاکچین می‌تواند برای ردیابی محصولات در زنجیره تأمین و اطمینان از اصالت آن‌ها به کار رود. با حمایت شرکت‌های بزرگ مانند والمارت و آمازون، بلاکچین در حال تبدیل شدن به یک جایگزین امن و کارآمد برای روش‌های سنتی انجام کسب‌وکار است.

سیر تحول تاریخی فناوری بلاکچین: از ایده تا انقلاب

فناوری بلاکچین، همچون بسیاری از نوآوری‌های فناورانه، مسیری پر فراز و نشیب را طی کرده است. برای درک عمیق‌تر از ماهیت و پتانسیل‌های این فناوری، ضروری است تا به ریشه‌های تاریخی آن رجوع کنیم و سیر تحول آن را از ایده اولیه تا تبدیل شدن به یک انقلاب فناورانه مورد بررسی قرار دهیم. در ادامه، با مروری بر رویدادهای کلیدی هر سال، به تحلیل تأثیرگذارترین اتفاقات بر شکل‌گیری و توسعه بلاکچین خواهیم پرداخت.

1979: ریشه‌های بلاکچین در درخت مرکل

رالف مرکل (Ralph Merkle)، دانشمند کامپیوتر و ریاضیدان، مفهوم درخت مرکل را در سال 1979 معرفی کرد. درخت مرکل ساختاری داده‌ای است که برای تأیید صحت اطلاعات در سیستم‌های توزیع شده به کار می‌رود. این ایده که در پایان‌نامه دکترای مرکل مطرح شد، به عنوان یکی از پایه‌های اصلی فناوری بلاکچین و تاریخچه آن شناخته می‌شود. درخت مرکل امکان بررسی و تأیید سریع و دقیق اطلاعات را بدون نیاز به بررسی کل داده‌ها فراهم می‌کند.

1982: بذرهای اولیه بلاکچین در پایان‌نامه‌ای دانشگاهی

دیوید چاوم (David Chaum) در پایان‌نامه دکترای خود برای دانشگاه کالیفرنیا، برکلی، یک سیستم خزانه‌داری برای ایجاد، حفظ و اعتماد به سیستم‌های کامپیوتری در میان گروه‌های متقابلاً مشکوک را توصیف کرد. این سیستم بسیاری از عناصر تشکیل‌دهنده یک بلاکچین را در خود جای داده بود. چاوم همچنین با اختراع پول دیجیتال شناخته می‌شود و در سال 1989، شرکت DigiCash را تأسیس کرد.

1991: قدمی رو به جلو در جهت امنیت اسناد دیجیتال

استوارت هابر (Stuart Haber) و دبلیو اسکات استورنتا (W. Scott Stornetta) در پژوهشی پیشگامانه در سال 1991، روشی نوین برای زمان‌بندی اسناد دیجیتال ارائه کردند. هدف آن‌ها ایجاد سیستمی بود که امکان دستکاری در تاریخ و زمان ایجاد اسناد الکترونیکی را از بین ببرد، بدون آنکه حریم خصوصی کاربران به خطر بیفتد. در این سیستم، با بهره‌گیری از ساختارهای داده‌ای موسوم به درختان مرکل، امکان گواهی‌دهی به چندین سند در یک بلوک واحد فراهم شد. این نوآوری، سنگ بنای اولیه برای توسعه فناوری بلاکچین و یکی از اساسی‌ترین مراحل از تاریخچه بلاکچین به شمار می‌رود.

1993: ایده اثبات کار و آینده‌ای رمزنگاری‌شده

سینتیا دروک (Cynthia Dwork) و مونی نائور (Moni Naor) مفهوم اثبات کار (PoW) را در سال 1993 معرفی کردند. آن‌ها از این مفهوم برای ارائه راهکاری محاسباتی جهت مقابله با هرزنامه‌ها و کنترل دسترسی به منابع مشترک استفاده کردند. ایده اثبات کار، که به معنای انجام محاسبات پیچیده برای تأیید یک عمل است، بعدها به یکی از مفاهیم کلیدی در فناوری بلاکچین تبدیل شد.

1997: هش‌کش و دفاع در برابر حملات سایبری

آدام بلک (Adam Black) الگوریتم هش‌کش را در سال 1997 توسعه داد. این الگوریتم برای جلوگیری از حملات انکار سرویس مبتنی بر اثبات کار طراحی شده بود. هش‌کش با ایجاد محاسبات پیچیده، هزینه انجام حملات را افزایش داده و از منابع سیستمی محافظت می‌کرد. این الگوریتم نیز بعدها به عنوان یکی از اجزای سازنده فناوری بلاکچین مورد استفاده قرار گرفت و تاثیر زیادی در تاریخچه بلاکچین داشت.

1999: تولد رسمی اثبات کار و ظهور نپستر

در سال 1999، مارکوس یاکوبسون (Markus Jakobsson) و آری جولز (Ari Juels) اصطلاح اثبات کار (Proof of Work) را به طور رسمی معرفی کردند. در همین سال، شبکه همتا به همتای نپستر (Napster) به محبوبیت زیادی دست یافت. اگرچه نپستر به طور کامل از ساختار همتا به همتا پیروی نمی‌کرد، اما این شبکه به گسترش ایده شبکه‌های توزیع شده کمک شایانی کرد. نپستر نشان داد که چگونه می‌توان از قدرت محاسباتی و ذخیره‌سازی هزاران کامپیوتر برای ایجاد یک سیستم توزیع شده قدرتمند استفاده کرد. این مفهوم، بعدها در توسعه فناوری بلاکچین نیز به کار گرفته شد و در تاریخچه بلاکچین تاثیرگذار بود.

2000: تولد زنجیره‌های رمزنگاری شده

استفان کنست (Stefan Konst) با ارائه مفهوم “زنجیره‌های رمزنگاری شده (cryptographically secured chains)” در سال 2000 گامی مهم در جهت توسعه فناوری بلاکچین برداشت. در این مدل، هر ورودی جدید به زنجیره به ورودی قبلی مرتبط شده و به این ترتیب، اصالت و یکپارچگی داده‌ها تأیید می‌شود. این مفهوم، که در آن هر ورودی به عنوان یک حلقه در زنجیره‌ای از داده‌ها عمل می‌کند، اساس ساختار بلاکچین‌های امروزی را تشکیل می‌دهد.

2004: تولد اثبات کار قابل استفاده مجدد و استخراج ارزهای دیجیتال

هال فینی (Hal Finney) مکانیزمی به نام “اثبات کار قابل استفاده مجدد” (Reusable PoW) را در این سال معرفی کرد. RPoW روشی برای تأیید انجام کار محاسباتی و پاداش دادن به آن بود. در این مکانیزم، با انجام محاسبات پیچیده، یک توکن منحصر به فرد ایجاد می‌شد که نشان‌دهنده انجام کار بود. این مفهوم، که بعدها به عنوان یکی از پایه‌های اصلی استخراج بیت کوین مورد استفاده قرار گرفت، نشان داد که چگونه می‌توان از محاسبات برای تأمین امنیت و یکپارچگی یک سیستم توزیع شده استفاده کرد.

2008: آغاز عصر تمرکززدایی و اعتماد دیجیتال

در سال 2008، ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) با انتشار مقاله سفید بیت کوین، مفهوم ارزهای دیجیتال و فناوری بلاکچین را به جهان معرفی کرد. ناکاموتو در این مقاله، سیستمی را پیشنهاد داد که در آن تراکنش‌ها به صورت همتا به همتا و بدون نیاز به واسطه‌های مرکزی انجام می‌شوند. این سیستم بر اساس زنجیره‌ای از بلوک‌های داده‌ای ساخته شده بود که هر بلوک حاوی اطلاعاتی درباره تراکنش‌های قبلی بود. این ساختار، که به نام بلاکچین شناخته می‌شود، امنیت و شفافیت تراکنش‌ها را تضمین می‌کند. هویت واقعی ساتوشی ناکاموتو همچنان ناشناخته باقی مانده است.

معماری بلاکچین بیت کوین بر پایه ایده‌های پیشینیان و دستاوردهای علمی چند دهه گذشته بنا شده است. ناکاموتو با ترکیب این مفاهیم، سیستمی را طراحی کرد که در آن هر بلوک جدید به بلوک قبلی متصل شده و به این ترتیب، یک زنجیره پیوسته و غیرقابل تغییر ایجاد می‌شود. این ساختار، امکان افزودن بلوک‌های جدید به زنجیره را بدون نیاز به تأیید یک مرجع مرکزی فراهم می‌کند. ناکاموتو با تعریف بیت کوین به عنوان “زنجیره‌ای از امضاهای دیجیتال”، مکانیزمی را برای انتقال مالکیت ایجاد کرد که در آن هر تراکنش توسط امضای دیجیتال تأیید می‌شود. این واقعه و این سال را شاید بتوان به عنوان مهم‌ترین سال در تاریخچه بلاکچین در نظر گرفت.

2009: ساتوشی ناکاموتو و استخراج اولین بلوک بیت کوین

در سال 2009، همزمان با بحران اقتصادی جهانی، بیت کوین به عنوان یک ارز دیجیتال جدید معرفی شد. ساتوشی ناکاموتو، خالق مرموز بیت کوین، اولین بلوک این شبکه را استخراج کرد که به بلوک جنسیس معروف است. این بلوک حاوی 50 بیت کوین بود و آغازگر یک انقلاب مالی جدید به شمار می‌رفت. ناکاموتو همچنین نرم‌افزار منبع باز بیت کوین را منتشر کرد تا توسعه آن توسط جامعه‌ای گسترده ادامه یابد.

اولین تراکنش بیت کوین بین ساتوشی ناکاموتو و هال فینی انجام شد. همچنین، در همان سال، اولین صرافی بیت کوین با نام Bitcoin Market تأسیس شد و امکان تبادل بیت کوین با ارزهای فیات فراهم شد. علاوه بر این، ناکاموتو انجمن Bitcoin Talk را راه‌اندازی کرد تا علاقه‌مندان به بیت کوین بتوانند در مورد این ارز دیجیتال جدید به تبادل نظر بپردازند. برای حفظ ارزش بیت کوین، ناکاموتو محدودیتی برای تعداد کل بیت کوین‌هایی که می‌توان استخراج کرد تعیین کرد.

2010: پیتزای 10000 بیت کوینی و اولین حمله بزرگ

در سال 2010، یکی از مشهورترین رویدادهای تاریخچه بلاکچین و بیت کوین رخ داد. لازلو هانیچز (Laszlo Hanyecz)، با پرداخت 10000 بیت کوین، دو پیتزا خرید. این تراکنش، که در آن زمان ارزش بسیار کمی داشت، امروزه به دلیل افزایش چشمگیر قیمت بیت کوین، به یکی از نمادین‌ترین رویدادهای تاریخ ارزهای دیجیتال تبدیل شده است. در همین سال، صرافی Mt. Gox به عنوان یکی از بزرگترین صرافی‌های بیت کوین فعالیت خود را آغاز کرد. با این حال، این صرافی در همان سال با یک حمله هکری بزرگ مواجه شد که منجر به ایجاد مقدار زیادی بیت کوین به صورت غیرقانونی شد. هکر با بهره‌برداری از یک نقص در کد بیت کوین، توانست بلوک جدیدی با تعداد بسیار زیادی بیت کوین ایجاد کند. این حادثه، به شهرت بیت کوین آسیب رساند و باعث شد تا ناکاموتو به طور کامل از صحنه بیت کوین کناره‌گیری کند.

2011: از ویکی‌لیکس تا Mt. Gox

در سال 2011، ارزش بیت کوین به یک دلار رسید و پذیرش آن در سطح جهانی افزایش یافت. ویکی‌لیکس (WikiLeaks)، سازمان افشاگر اسناد محرمانه، شروع به پذیرش کمک‌های مالی به صورت بیت کوین کرد. با این حال، در همان سال، صرافی بزرگ بیت کوین، Mt. Gox، هدف حملات هکری قرار گرفت و بخش قابل توجهی از بیت کوین‌های کاربران آن سرقت شد. این حادثه، اعتماد به بازار بیت کوین را خدشه‌دار کرد و باعث کاهش موقتی ارزش آن شد. در پاسخ به این رویداد، ارز دیجیتال لایت کوین (Litecoin) به عنوان اولین شاخه از بیت کوین معرفی شد.

2012: سال شکل‌گیری اکوسیستم حرفه‌ای بیت کوین

سال 2012، سال تثبیت علاقه به ارزهای دیجیتال بود. در این سال، مجله بیت کوین راه‌اندازی شد و بنیاد بیت کوین برای ترویج این فناوری تأسیس شد. همچنین، شرکت‌های بزرگی مانند ریپل و Coinbase به طور جدی وارد صنعت ارزهای دیجیتال شدند. ریپل با هدف توسعه پروتکل‌های پرداخت سریع و مقیاس‌پذیر، و Coinbase با هدف ارائه خدمات امن و قابل اعتماد به کاربران بیت کوین فعالیت خود را آغاز کردند.

2013: رشد انفجاری ارزش بیت کوین و آغاز نظارت دولت‌ها / دو روی سکه ارزهای دیجیتال

رشد قیمت بیت کوین در این سال شتاب بیشتری گرفت و ارزش کل بازار آن از یک میلیارد دلار فراتر رفت. اولین دستگاه خودپرداز بیت کوین نیز در این سال راه‌اندازی شد. این دستگاه‌ها به کاربران امکان می‌دادند تا به راحتی بیت کوین خریداری کرده یا بیت کوین خود را به ارزهای فیات¹ تبدیل کنند. با این حال، در کنار این پیشرفت‌ها، چالش‌های جدیدی نیز برای ارزهای دیجیتال ایجاد شد. برخی از کشورها به دلیل نگرانی‌هایی مانند پولشویی و تأمین مالی تروریسم، ارزهای دیجیتال را غیرقانونی اعلام کردند. همچنین، بسته شدن بازار سیاه سیلک رود و توقیف بیت کوین‌های آن، نشان داد که ارزهای دیجیتال می‌توانند برای فعالیت‌های غیرقانونی نیز مورد استفاده قرار گیرند. این رویدادها باعث شد تا توجه دولت‌ها و سازمان‌های نظارتی به ارزهای دیجیتال جلب شود و منجر به تدوین مقررات جدید برای این بازار شد.

2014: تولد اتریوم و گسترش کاربردهای بلاکچین

سال 2014، نقطه عطفی در تاریخ بلاکچین بود. با انتشار مقاله ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، ایده پلتفرمی برای برنامه‌های غیرمتمرکز، موسوم به اتریوم (Ethereum)، شکل گرفت. اتریوم با معرفی قراردادهای هوشمند، امکان توسعه طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها بر روی بلاکچین را فراهم کرد و فراتر از ارزهای دیجیتال، کاربردهای متنوعی برای این فناوری نوظهور گشود. در همین سال، موسسات مالی و صنایع مختلف به پتانسیل‌های بلاکچین پی بردند و سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در این حوزه انجام دادند. با این حال، حوادثی مانند هک شدن صرافی Mt. Gox و دستگیری برخی از افراد مرتبط با ارزهای دیجیتال، سایه تردیدی بر این فناوری افکند.

2015: راه‌اندازی شبکه اصلی اتریوم و گسترش اکوسیستم بلاکچین

در سال 2015، شبکه اصلی اتریوم راه‌اندازی شد و به توسعه‌دهندگان این امکان را داد تا برنامه‌های خود را بر روی آن مستقر کنند. این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ اتریوم و به طور کلی بلاکچین بود. در همین سال، سازمان‌های بزرگ و معتبر مانند Nasdaq و بنیاد لینوکس نیز به حوزه بلاکچین ورود کردند و پروژه‌هایی را در این زمینه آغاز کردند. همچنین، کنسرسیوم R3 با هدف بررسی کاربردهای بلاکچین در صنعت مالی تشکیل شد و به سرعت به یکی از بزرگ‌ترین کنسرسیوم‌های بلاکچینی تبدیل شد.

2016: سال محبوبیت بلاکچین و افزایش همکاری‌های صنعتی

سال 2016، سالی بود که اصطلاح “بلاکچین” به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت و به عنوان یک فناوری مستقل شناخته شد. در این سال، همکاری بین اتاق بازرگانی دیجیتال و پروژه Hyperledger برای ترویج و توسعه بلاکچین آغاز شد. با این حال، همچنان چالش‌هایی نیز وجود داشت. هک شدن اتریوم و سرقت بیت کوین از صرافی Bitfinex، نشان داد که این فناوری هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و نیازمند بهبودهای امنیتی است.

2017: سال انفجار بازار ارزهای دیجیتال و پذیرش جهانی

سال 2017 را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ ارزهای دیجیتال دانست. در این سال، نوسانات شدید قیمتی و رویدادهای مهمی بازار ارزهای دیجیتال را تحت تاثیر قرار داد. بیت کوین، به عنوان پیشرو این بازار، به اوج قیمتی خود دست یافت و این رویداد، گامی بلند در جهت پذیرش جهانی ارزهای دیجیتال به شمار می‌رفت. از سوی دیگر، تصمیم دولت ژاپن مبنی بر به رسمیت شناختن بیت کوین به عنوان یک ارز قانونی، مهر تاییدی بر این ادعا بود. در همین راستا، بانک‌های بزرگ اروپایی نیز با تشکیل کنسرسیومی مشترک، به دنبال توسعه کاربردهای فناوری بلاکچین در حوزه مالی بودند. این اقدام، نشان از اهمیت روزافزون بلاکچین در صنعت مالی داشت. علاوه بر آن، شرکت‌های بزرگ فناوری نیز با معرفی پلتفرم‌های مبتنی بر بلاکچین، بر اهمیت این فناوری نوظهور افزودند.

2018: سالی که بلاکچین از هیاهوی بازار به سمت کاربردهای واقعی حرکت کرد

بازار ارزهای دیجیتال با کاهش شدید قیمت در این سال مواجه شد و بسیاری از شرکت‌های بزرگ فناوری از حمایت از ارزهای دیجیتال دست کشیدند. با این حال، دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی به اهمیت فناوری بلاکچین پی بردند و اقداماتی برای توسعه و تنظیم این فناوری انجام دادند.

2019: سال پذیرش گسترده بلاکچین و رشد انفجاری اتریوم

سال 2019، سال رشد و توسعه کاربردهای بلاکچین بود. شرکت‌های بزرگ مانند والمارت و آمازون از این فناوری در زنجیره تأمین و ارائه خدمات ابری خود استفاده کردند. همچنین، شبکه اتریوم به عنوان یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌های بلاکچین، رشد چشمگیری داشت.

2020: بلوغ بلاکچین و ظهور استیبل کوین‌ها

سال 2020، سالی بود که بلاکچین به عنوان یک فناوری بالغ‌تر شناخته شد. بسیاری از سازمان‌ها، بلاکچین را به عنوان یک اولویت استراتژیک در نظر گرفتند و آن را در فرآیندهای تولید خود ادغام کردند. همچنین، با راه‌اندازی زنجیره Beacon، اتریوم گام بزرگی در جهت بهبود مقیاس‌پذیری و کارایی خود برداشت. علاوه بر این، استیبل کوین‌ها به عنوان یک جایگزین پایدارتر برای ارزهای دیجیتال نوسان‌پذیر، محبوبیت بیشتری پیدا کردند.

2021: سال انفجار بازار ارزهای دیجیتال و ظهور NFT

سال 2021، سالی پررونق برای بازار ارزهای دیجیتال بود. بیت کوین به اوج قیمتی خود دست یافت و ارزش بازار آن به تریلیون‌ها دلار رسید. با عمومی شدن Coinbase، دسترسی سرمایه‌گذاران به بازار ارزهای دیجیتال تسهیل شد. همزمان با رشد چشمگیر بازار ارزهای دیجیتال، حوزه مالی غیرمتمرکز (DeFi) نیز رونق فراوانی یافت و فناوری NFT به یکی از داغ‌ترین موضوعات در دنیای هنر و تکنولوژی تبدیل شد. پذیرش ارزهای دیجیتال توسط افراد مشهور و شرکت‌های بزرگ، بر محبوبیت این فناوری افزود.

در سال 2021، کاربردهای بلاکچین فراتر از ارزهای دیجیتال گسترش یافت و دولت‌ها و شرکت‌ها به دنبال استفاده از این فناوری در حوزه‌های مختلفی مانند رأی‌دهی، املاک و بهداشت بودند. رشد سریع این فناوری، تقاضا برای توسعه‌دهندگان بلاکچین را افزایش داد و شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات ابری نیز با ارائه خدمات بلاکچینی، به این بازار رو به رشد پیوستند.

2022: بلاکچین در تقاطع امید و تهدید

سال 2022، سال شکوفایی فناوری NFT و ظهور شبکه‌های بلاکچینی با رویکرد زیست‌محیطی بود. در این سال، با نزدیک شدن به استخراج آخرین بیت کوین، نگرانی‌ها پیرامون آینده این ارز دیجیتال به اوج خود رسید. با وجود این پیشرفت‌ها، نوسانات شدید قیمت ارزهای رمزنگاری و رخدادهای امنیتی متعدد، سایه‌ای از تردید بر آینده این بازار افکند.

کاهش شدید قیمت بیت کوین در بهار 2022، ناشی از عوامل متعدد از جمله نگرانی‌های اقتصادی جهانی و شیوع گسترده ویروس اُمیکرون بود. علاوه بر این، فروپاشی ناگهانی صرافی‌هایی همچون FTX، اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار را به شدت تضعیف نمود. در مقابل، دولت‌های مختلف جهان با هدف ایجاد ثبات و امنیت در این بازار، اقدام به وضع مقررات نمودند که در عین حال، نگرانی‌هایی را درباره محدود شدن نوآوری در این حوزه ایجاد کرد.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر در حوزه بلاکچین، برخی از پروژه‌های بزرگ با چالش‌های جدی مواجه شدند. تعطیلی دفتر کل دیجیتال TradeLens و لغو برنامه انتقال پلتفرم معاملاتی بورس اوراق بهادار استرالیا به بلاکچین، نشان از پیچیدگی‌های پیاده‌سازی این فناوری در دنیای واقعی داشت. در مقابل، بسیاری از کشورها به توسعه ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) روی آوردند که به عنوان جایگزینی پایدارتر برای ارزهای رمزنگاری نوسان‌پذیر مطرح شده‌اند.

در سال 2022، امنیت شبکه‌های بلاکچین به شدت مورد آزمون قرار گرفت. حملات سایبری متعدد و سرقت‌های بزرگ مقادیر هنگفتی از ارزهای دیجیتال، نشان داد که این فناوری هنوز در مراحل اولیه توسعه قرار دارد و نیازمند ارتقاء سطح امنیت خود می‌باشد. حمله به شبکه Ronin و سرقت میلیون‌ها دلار ارز دیجیتال، یکی از بزرگ‌ترین حملات سایبری در تاریخ بلاکچین محسوب می‌شود.

2023: بلوغ بلاکچین در سایه فشارهای قانونی و ظهور وب 3.0

سال 2023، سالی بود که صنعت ارزهای دیجیتال با چالش‌های جدی نظارتی مواجه شد. اقدامات سختگیرانه کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) علیه صرافی‌های بزرگ و چهره‌های شاخص این صنعت، فضایی از ابهام و نااطمینانی را بر بازار حاکم کرد. اتهامات وارده مبنی بر فروش غیرقانونی اوراق بهادار دیجیتال، پیچیدگی‌های قانونی و نظارتی حاکم بر این حوزه را بیش از پیش آشکار ساخت.

با وجود چالش‌های پیش رو، کاربردهای فناوری بلاکچین در صنایع مختلف همچنان گسترش یافت. اگرچه حوزه مالی و بانکداری از جمله اصلی‌ترین عرصه‌های کاربرد این فناوری بوده است، اما بلاکچین به طور فزاینده‌ای در حوزه‌های متنوعی همچون بازی، رسانه، املاک و حتی حوزه‌های تخصصی‌تر مانند امنیت سایبری و مراقبت‌های بهداشتی نفوذ کرده است. در این میان، وب 3.0 (Web 3.0) به عنوان نسل جدید اینترنت، با ارائه مفاهیمی چون غیرمتمرکزسازی و حاکمیت داده، به عنوان یکی از مهم‌ترین محرک‌های توسعه بلاکچین شناخته می‌شود.

قیمت بیت کوین در سال 2023، پس از نوسانات شدید، به نسبتی ثابت رسید. با این حال، فرآیند استخراج بیت کوین همچنان ادامه دارد و به تدریج به محدودیت نهایی تعداد بیت کوین‌ها نزدیک‌تر می‌شویم.

بلاکچین و دنیای فردا | صنعت تریلیون دلاری

فناوری بلاکچین، با وعده ارائه تراکنش‌هایی ایمن و شفاف بدون نیاز به واسطه‌های متمرکز، در حال تحول آفرینی در شیوه انجام کسب‌وکار در صنایع گوناگون است. این فناوری نوظهور، پتانسیل آن را دارد تا در دهه‌های آینده، چگونگی انجام تقریباً تمامی فعالیت‌های تجاری روزمره را دگرگون سازد. علاوه بر این، فناوری‌های نوینی همچون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) و متاورس نیز تحت تأثیر شگرف فناوری بلاکچین قرار خواهند گرفت.

بر اساس پیش‌بینی‌های شرکت تحقیقاتی گارتنر، ارزش تجاری ناشی از فناوری بلاکچین تا سال 2026 به بیش از 360 میلیارد دلار خواهد رسید. این در حالی است که برخی دیگر از تحلیلگران، ارزش بازار کلی بلاکچین را تا پایان دهه جاری حدود یک تریلیون دلار برآورد می‌کنند. ارقام مذکور، پتانسیل رشد شگرف و توسعه روزافزون این فناوری را در آینده به وضوح نشان می‌دهد.

عوامل متعددی به رشد چشمگیر ارزش بازار بلاکچین کمک خواهند کرد. در ادامه، به بررسی برخی از مهم‌ترین این عوامل خواهیم پرداخت:

• بلاکچین به عنوان یک فناوری زیربنایی، نقش محوری در تحول دیجیتال ایفا خواهد کرد. با انتقال داده‌ها و کمک به محیط‌های ابری توزیع شده، بلاکچین به عنوان ستون فقرات ابتکارات نوآورانه عمل خواهد کرد.
• همکاری بلاکچین و هوش مصنوعی، جهشی عظیم در کارایی و قابلیت‌های بلاکچین ایجاد خواهد کرد. با تولید داده‌های با کیفیت بالا و قابل اعتماد، این دو فناوری در کنار هم، مدل‌های یادگیری ماشین پیشرفته‌تری را پدید خواهند آورد.
• توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) به عنوان دارایی‌های دیجیتال منحصر به فرد، تحولی شگرف در صنایع مختلف ایجاد خواهند کرد. هنرمندان و تولیدکنندگان محتوا با استفاده از NFTها، می‌توانند آثار خود را به صورت مستقیم و بدون واسطه به فروش رسانده و از درآمد حاصل از آن بهره‌مند شوند.
• اینترنت اشیا با بهره‌گیری از بلاکچین، به شبکه‌ای از دستگاه‌های متصل تبدیل خواهد شد که تراکنش‌های ایمن و شفاف را تسهیل می‌کنند. این امر منجر به افزایش سرعت، کاهش هزینه‌ها و بهبود امنیت در فرآیندهای مختلف می‌شود.
• قراردادهای هوشمند، به عنوان برنامه‌های کامپیوتری خودکار که بر روی بلاکچین اجرا می‌شوند، امکان انجام تراکنش‌ها به صورت خودکار و شفاف را فراهم می‌کنند. این امر منجر به ساده‌سازی فرآیندها و کاهش هزینه‌های عملیاتی می‌شود.
• بلاکچین به عنوان پایه و اساس وب 3.0، اینترنت غیرمتمرکز، عمل خواهد کرد. با استفاده از بلاکچین، کاربران می‌توانند کنترل بیشتری بر داده‌های خود داشته باشند و در ایجاد و مدیریت برنامه‌های کاربردی مشارکت کنند.
• دفای (DeFi) با ارائه خدمات مالی غیرمتمرکز، دسترسی به خدمات مالی را برای همه افراد فراهم می‌کند. این خدمات با شفافیت بیشتر و هزینه‌های کمتر، فرصت‌های جدیدی را برای افراد و کسب‌وکارها ایجاد خواهد کرد.
• بلاکچین به عنوان یک سرویس، امکان دسترسی آسان‌تر به فناوری بلاکچین را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند. با استفاده از این سرویس‌ها، توسعه‌دهندگان می‌توانند بدون نیاز به دانش فنی عمیق، برنامه‌های کاربردی مبتنی بر بلاکچین ایجاد کنند.
• پروتکل اثبات سهام (PoS) به عنوان جایگزینی کارآمدتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر برای الگوریتم اثبات کار (PoW)، به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار خواهد گرفت. این پروتکل با کاهش مصرف انرژی، به پایداری شبکه‌های بلاکچین کمک خواهد کرد.
• دولت‌ها به تدریج سیستم‌های سنتی خود را با فناوری بلاکچین جایگزین خواهند کرد. این امر منجر به افزایش شفافیت، کاهش فساد و بهبود کارایی در بخش‌های مختلف دولت خواهد شد.
• با توجه به اهمیت روزافزون بلاکچین، انتظار می‌رود که این فناوری تحت نظارت و مقررات بیشتری قرار گیرد. دولت‌ها و سازمان‌های نظارتی در تلاش خواهند بود تا با وضع قوانین مناسب، از یک سو از نوآوری در این حوزه حمایت کنند و از سوی دیگر از مصرف‌کنندگان محافظت نمایند.
• بلاکچین به عنوان فناوری زیربنایی، به رشد و توسعه ارزهای دیجیتال و صرافی‌های ارز دیجیتال کمک خواهد کرد. با این حال، این رشد با چالش‌هایی مانند نوسانات قیمت و ریسک‌های امنیتی همراه خواهد بود.

با تداوم تحقیقات گسترده و سرمایه‌گذاری‌های کلان دانشگاه‌ها، دولت‌ها و شرکت‌های خصوصی در حوزه بلاکچین، می‌توان پیش‌بینی نمود که این فناوری در آینده‌ای نزدیک شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه‌های امنیت، حفظ حریم خصوصی، مقیاس‌پذیری و قابلیت همکاری با دیگر سیستم‌ها خواهد بود. با این حال، به دلیل پیچیدگی‌های ذاتی این فناوری و عدم تناسب آن برای همه کاربردها، سازمان‌ها پیش از استقرار بلاکچین می‌بایست به دقت به ارزیابی هزینه‌ها و ریسک‌های بالقوه پرداخته و با آگاهی کامل تصمیم‌گیری نمایند.

سخن پایانی

فناوری بلاکچین مسیری طولانی از آغاز با بیت‌کوین تا ورود به صنایع مختلف پیموده است و همچنان در حال تحول و گسترش است. این فناوری با ارائه امنیت، شفافیت و حذف واسطه‌ها، پتانسیل ایجاد انقلاب‌های بزرگی در حوزه‌های مختلف، از امور مالی گرفته تا سلامت و زنجیره تأمین، دارد. در این مقاله سعی شد تا تاریخچه بلاکچین به شکلی جامع بررسی شود و نشان داده شود که بلاکچین تنها به ارزهای دیجیتال محدود نمی‌شود و می توان بوسیله آن آینده‌ای روشن‌تر برای انسان متصور بود. اگر به دنبال درک بهتر از فناوری‌های نوآورانه و تأثیرگذار هستید، بلاکچین یکی از کلیدهای اصلی آینده دیجیتال خواهد بود.

سوالات متداول

1. ارز فیات به پولی گفته می‌شود که ارزش ذاتی ندارد و ارزش آن توسط دولت تعیین و تضمین می‌شود. برخلاف ارزهای مبتنی بر کالا مانند طلا یا نقره که ارزششان به ارزش ماده‌ای که از آن ساخته شده‌اند وابسته است، ارزش ارز فیات صرفاً بر اساس اعتماد مردم به دولت صادرکننده آن است. ↩︎